به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مهدی رمضانی دبیرکل نهاد ۱۱ تیرماه ۱۴۰۲ با انتشار یادداشتی در روزنامه ایران به شخصیت چندوجهی شهید بهشتی و ارتباط او با مردم پرداخته است. متن یادداشت به این شرح است:

آیت‌الله شهید سیدمحمد حسینی بهشتی در زمره شخصیت‌های اثرگذار تاریخ انقلاب اسلامی است. ایشان چه در عرصه عمل و چه در وادی اندیشه، منشأ آثاری عمیق بوده‌اند. نقش و جایگاه سیاسی آیت‌الله بهشتی بارها از سوی صاحب‌نظران مورد تدقیق و تحقیق قرار گرفته است؛ مبارزات سیاسی دکتر بهشتی در دوره نهضت امام خمینی(ره) و نقش مهم ایشان در بنیان و استحکام ارکان انقلاب اسلامی انکارناشدنی است. درباره اندیشه شهید بهشتی نیز آثاری تولید شده است. با وجود این، بعد اجتماعی شخصیت شهید بهشتی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که شهید بهشتی به عنوان یکی از مسئولین عالی‌رتبه جمهوری اسلامی و رئیس وقت قوه قضائیه، ارتباطی بی‌واسطه با مردم داشته است. اساساً آیت‌الله بهشتی دارای شخصیتی چندوجهی است و نباید با نگاه تک‌بعدی به وی نگریست. اگر شخصیت شهید بهشتی را چندوجهی نبینیم آنگاه خواسته یا ناخواسته در گرداب تحریف فرو خواهیم افتاد و این هم برای جامعه امروزی زیان‌بار خواهد بود و هم ظلم در حق شخصیت والای شهید بهشتی است.

به عبارت دیگر، این نگاه تک‌بعدی به آیت‌الله بهشتی می‌تواند مصداق مصادره به مطلوب باشد. در این نوشته، قصدم این نیست تا تمام وجوه شخصیتی شهید بهشتی را مورد ارزیابی قرار دهم که این مهم در یک نوشتار کوتاه نه ممکن است و نه صاحب این قلم چنین ادعایی دارد. هدف از این یادداشت، توجه به دو نکته است: اول، توجه دادن به وجوه چندگانه شخصیت شهید بهشتی و دوم، اشاره به نقش و جایگاه اجتماعی ایشان. از نظر راقم این سطور نکته دوم بسی بااهمیت است اما شوربختانه این نکته کمتر مورد توجه اهالی قلم و رسانه قرار گرفته است. اغلب نگاه آیت‌الله بهشتی از دریچه سیاسی ارزیابی و تحلیل شده است. این در حالی است که شهید بهشتی نگاهی عمیق نسبت به مردم و جامعه داشت. نظرات و دیدگاه‌های اجتماعی او بسیار باارزش و قابل تأمل است.

اساساً «مردم» در اندیشه شهید بهشتی جایگاه والایی داشتند. او به عنوان یک مسئول جمهوری اسلامی خود را مقید به خدمت به مردم می‌دانست. وی عقیده داشت که نباید برای مردم «دایه» شد. او به دستگاه‌های دولتی و مسئولین هم توصیه می‌کرد، جوری عمل کنید تا مردم شما را از خودشان بدانند و می‌گفت: «در دنیای امروز مسأله دولت‌ها (در همه سیستم‌های شرقی و غربی) این است که دولت‌ها چنین حس می‌کنند که یک مجموعه‌ای هستند گویی جدا از مردم، یا یک مجموعه‌ای هستند که مردم همیشه از آنها توقع کار کردن دارند؛ مردم از آنها توقع دارند بیندیشند و کار کنند. گویی دولت‌ها تولیدکننده برنامه و خدمات هستند و مردم مصرف‌کننده، و این خطر است.» او سودمندی برای مردم را عامل اصلی ماندگاری می‌داند و می‌گوید: «اگر شما به حال مردم سودمند واقع شوید، ماندنی خواهید بود.»

توجه شهید بهشتی به مقوله حجاب و نیز جایگاه زن در جامعه نیز تنها بخشی از رویکرد اجتماعی اوست. زن در نگاه آیت‌الله بهشتی به عنوان عنصر حیاتی خانواده و به تبع آن عنصر اصلی جامعه جایگاه والایی دارد. وی در پیامی به مناسبت روز زن تصریح می‌کند: «ما همیشه فریاد می‌کردیم که زن در اسلام زنده، سازنده و رزمنده است، ولی به شرط آنکه لباس رزمش، لباس عفتش هم باشد؛ شکل شرکتش در مبارزات و مجاهدات منافی با حفظ عفت و پاکدامنی و اصالتش نباشد. در گذشته شرکت دادن زن‌ها در مجالس ایالتی و ولایتی در زمان طاغوت دام فریبی بود؛ برای آنکه در جامعه‌ای که مردش رأی آزاد نداشت، جز دام چه چیز می‌تواند باشد. به هرحال ما خوشحال هستیم که امروز زنان ما در صحنه با عشق و شوق و با عفت و پاکدامنی و آراستگی به همه فضیلت‌های اخلاقی با شجاعتی تحسین‌انگیز حضور دارند و رشد بینشی و ایمانی و رفتاری خودشان را نشان می‌دهند.»

نگاه او به مقوله آزادی نیز از همین زاویه قابل تأمل است. شهید بهشتی می‌گوید: «یک اصل در زندگی انسان این است که آزاد بماند و این آزادی او محدود نگردد، مگر محدودیت‌هایی که اگر رعایت نشود به آزادی واقعی خود او یا به آزادی دیگران لطمه زند.» شهید بهشتی در یک سخنرانی دیگر در جمع مردم با اشاره به حدود آزادی گفت: «اگر زن و مرد فریاد برمی‌آورند که استقلال، آزادی، حکومت اسلامی، منظورشان آن آزادی بی‌بندوبارگونه نبود. هیچ مرد مسلمان و متعهد و هیچ زن مسلمان و متعهد خواستار آن نبود که زن و مرد در جامعه ما [در بی‌بندوباری] آزاد باشد و هیچ قید و بندی نداشته باشد. هرگز نمی‌خواست محیط اجتماعی ما به هر زن و مردی آن آزادی را بدهد که هر طور دلش می‌خواهد لباس بپوشد، زندگی کند و هر طور دلش می‌خواهد معاشرت کند؛ انقلابیون مسلمان ما دنبال این چنین آزادی نبودند.»

او از یک عنصر سیاسی مثل «حزب» نیز انتظار کارکرد اجتماعی دارد. او با اشاره به کارکردهای اجتماعی حزب جمهوری اسلامی، می‌گفت این حزب باید در «ساختن آینده جامعه» ایفای نقش کند. همین مقوله نشانگر شخصیت چندبعدی و چندوجهی شهید بهشتی است. او در مواجهه با مسائل و مقولات سیاسی، به کارکرد اجتماعی آنها توجه می‌کرد. توجه‌اش به کار تشکیلاتی و جمعی نیز نمود دیگری از اهمیت اجتماع در نظرگاه اوست. دیدگاه شهید بهشتی در تربیت نسل نوجوان و جوان را نیز می‌توان از بعد اجتماعی مورد مداقه قرار داد. آموزش نسل جوان برای او اهمیت بسیاری داشت چراکه جامعه برای او مهم بود. شهید بهشتی با تأسیس مدرسه دین و دانش در سال ۱۳۳۳ تربیت نسل نو را شروع کرد. این دبیرستان علاوه بر تربیت نوجوانان، با پیوند «دین و دانش» زیربنای حکومت اسلامی را مهیا کرد.

دکتر بهشتی درباره چرایی راه‌اندازی این مدرسه گفته بود: «در آن موقع این طور به ذهنم رسید که برای ساختن کادرها یک واحد نمونه فرهنگی به‌وجود بیاوریم و در آنجا نوجوان‌ها را آن‌طور که فکر می‌کنیم، بسازیم. در قم دبیرستان دین و دانش را به همین منظور تأسیس کردم، درست با همین طرز فکر. در همان سال‌های خفقان، من در کلاس‌های این دبیرستان یک ساعت بحث آزاد گذاشته بودم و در دوره دوم، خودم عهده‌دار بحث‌ها بودم.» وی در دوره مبارزه با رژیم شاه نیز به فعالیت‌های اجتماعی توجه نشان داد. شهید بهشتی در این باره گفته است: «در آن خفقان این کارها در حد امکان باید به شکلی انجام می‌گرفت که قابل دوام می‌بود. در سال ۳۹ یا ۴۰ (شاید ۳۹) اقدام کردیم برای ایجاد یک کانون اسلامی دانش‌آموزان و فرهنگیان در قم و اولین مجمع هماهنگ‌کننده و نزدیک‌کننده روحانی و دانشجو، که پیوندشان مبارک بود و چون مبارک بود، دارند امروز آن را به هم می‌زنند، اولین پیوند را در آن شهر به وجود آوردیم. روحانی، دانشجو، دانش‌آموز، فرهنگی، در مسجد، روزهای جمعه گرد هم می‌آمدند و بحث‌های سازنده اسلامی داشتیم، باز هم با آهنگ اجتماعی.» او حتی انقلاب اسلامی را هم به عنوان یک «انقلاب اجتماعی» مورد تحلیل قرار می‌داد.

آنچه آمد مختصری از مشی اجتماعی و شخصیت مردمی آیت‌الله شهید بهشتی بود. بر اساس آنچه گفته شد، شخصیت شهید بهشتی را نباید تنها از بعد سیاسی مورد بررسی قرار داد. بسیاری از فعالیت‌ها، اندیشه‌ها و سخنانش هنگامی بار معنایی حقیقی خود را خواهند یافت که در پیوند با جامعه اسلامی مورد توجه واقع شوند. ارتباط او با قشر جوان به عنوان آینده‌سازان جامعه در همین راستا تبیین می‌شود. دکتر بهشتی در میان مردم بود، زندگی او یک زندگی مردمی بود، به مردم می‌اندیشید و برای مردم کار می‌کرد.

صفحه ۱۱ روزنامه ایران و یادداشت دبیرکل نهاد را از اینجا دریافت کنید.